Boek

Elena Beelaerts-van Blokland: Ach freule

Ik las het boek “Ach freule” van Elena Beelaerts van Blokland. Een boek over een verre voorvader, die in de familie zelden genoemd wordt. Waarom zou dat zijn?

Elena probeert via gesprekken met haar oma, die al zeer oud is, te ontdekken waarom deze voorvader wordt doodgezwegen. Oma weet zich niet veel meer te herinneren, maar allengs komen toch meer verhalen los en vormt zich een beeld.

Dan blijkt dat de man naar Suriname te zijn gegaan en daar in een functie van “blank-officier” tot plantage-eigenaar is opgeklommen. Ik vond het zeer interessant over het plantersleven te lezen en de tekeningen zijn mooie aanvulling.

Aan de hand van de tekeningen van deze Theodore de Bray beschrijft Elena het plantersleven en kan daarbij natuurlijk niet om de slavernij heen. Ze geneert zich daarvoor, voelt zich schuldig aan de dingen die gebeurden.

En -dat proefde ik tenminste- zij voelt zich een beetje gegeneerd dat een dergelijke familieband kan bestaan in haar toch verder zeer vooraanstaande familie. Maar waarom je schuldig voelen…..? De mensen leefden in die tijd met zijn goede en slechte kanten. En deden wat toen gebruikelijk was en getolereerd werd.

Wij maken waarschijnlijk andere fouten, maar alleen degene die ze maakt is daarvoor verantwoordelijk. Een latere generatie mag daarover anders denken, maar goedmaken kan niet meer.

Mosterd na de maaltijd

Bron: Google foto’s / Kunstmuseum Den Haag

Ja, zo voelt dat een beetje, want we gingen naar de tentoonstelling “Nieuw Parijs” in het Kunstmuseum in Den Haag. En die is sinds gisteren gesloten. Dus wat zou ik er nu nog over moeten vertellen?

Maar ik wilde die tentoonstelling heel graag zien, omdat ze zo mooi aansluit op het boek dat ik gisteren besprak.

De tijd dat heel Parijs op de schop ging, dat baron Haussmann de grote boulevards aanlegde en de stad maakte tot wat het sindsdien is. De stad van mode, elegantie, brede straten, drukke pleinen.

Maar het was ook de stad van de opstand, de Commune. Bij vlagen kwamen scenes uit het boek van Wagendorp voorbij. Zo zag ik een portret van Louise Michel en foto’s van Nadar.

Maar er waren ook prachtige impressionistische schilderijen van Monet, Renoir, Morisot en vele anderen.

Je kon affiches uit die tijd bewonderen en zo zien dat wat wij nu nog aan reclame en marketing te zien krijgen in die tijd is ontstaan.

De zalen zijn nu gesloten en een nieuwe tentoonstelling staat al weer op de rol. Maar dit wilde ik nog even kwijt.

Boek

Bert Wagendorp: Paris

En dan is dit -voorlopig- het laatste deel van de trilogie over Abel Sikkink en Kalle.

Na alle narigheden die ze beiden zagen en ondervonden in de Amerikaanse Burgeroorlog is het een verademing om naar Europa en in het bijzonder Parijs te worden overgeplaatst.

De stad bruist, is aan een compleet nieuwe tijd toe. Keizer Napoleon Bonaparte III laat huizen slopen en Baron Haussmann ontwerpt daarvoor in de plaats brede boulevards en zet er mooie hoge gebouwen langs.

De Eiffeltoren staat nog maar net en er is een wereldtentoonstelling met de allerlaatste snufjes op allerlei gebied. Parijs is de hoofdstad van Europa.

Maar ook dan trekken donkere wolken samen. Het volk mort, er ontstaan opstootjes en Frankrijk trekt ten strijde tegen Duitsland. Wat een formidabele overwinning lijkt te worden, loopt uit op een desastreus fiasco.

De Duitsers omsingelen de stad en dan ontstaat er hongersnood. Abel, zijn vrouw en kind en Kalle weten tenslotte uit Frankrijk weg te komen en gaan weer naar Amerika.

Ook dit boek las ik weer in één adem uit. Maar van nu zal ik het zonder de avonturen van Abel en Kalle moeten doen. Hier eindigt -voorlopig- hun levensverhaal.

Boek

Bart Wagendorp: Kalle

Ook het tweede deel van de trilogie las ik in een adem uit.

Kalle van Bert Wagendorp volgt de vrienden Kalle en Abel, die nu in New York wonen en werken.

De Amerikaanse Burgeroorlog staat op het punt te ontbranden. Lincoln wordt tot president verkozen en Abel en Kalle hebben het druk om alle nieuws de wereld in te brengen.

Dan krijgt Abel de opdracht om de oorlog van nabij te gaan verslaan. Ook Kalle gaat mee, want beelden zeggen meer nog dan woorden.

Wat in het begin een groot avontuur lijkt, verandert al snel in de hel. Oorlog is iets afschrikwekkends, al wordt het als avontuur gebracht. Jonge jongens, in de bloei van hun leven, worden opgeofferd aan de ideeën van de politici. Generaals, aan tafel vriendelijke gesprekspartners, drijven hun soldaten rücksichtslos de dood in. Er vallen vele doden en degenen die het overleven, missen vaak een of meer ledematen. Sommigen raken nooit meer over hun trauma heen en leven geestelijk en lichamelijk beschadigd verder.

Als Kalle gewond raakt, gaan Abel en hij terug naar New York. Lincoln wordt herkozen en de Burgeroorlog loopt op zijn eind. Dan hoort Abel van nog een oorlog, die geheel buiten het nieuws is gebleven. En hij gaat op onderzoek uit. Deels omdat ook die strijd onder de ogen van de Amerikanen moet worden gebracht, deels om te onderzoeken wat er met zijn familie is gebeurd.

Ook dit boek barst weer van de voetnoten, feiten en historische personen. Ik hou er van, zoek regelmatig op internet naar meer informatie. Maar ook zonder zoeken is het boek goed te lezen. Ik was er in ieder geval in één dag doorheen.

Boek

Meteen toen ik over dit boek las bij Sjanne, wist ik dat ik het ook wilde lezen. Gelukkig was het vrijwel meteen te reserveren bij de bieb.

Bert Wagendorp: Phoenix

In Phoenix van Bart Wagendorp vertelt Abel Sikkink zijn levensverhaal. Als kind reist hij met zijn ouders naar Amerika, want de armoede in Winterswijk is niet meer te harden. Ze zullen in Sheboygan (Wisconsin) een nieuw bestaan opbouwen.

Ze komen veilig in Amerika aan, maar dan vergaat het schip waar de familie verder mee reist. Alleen Abel overleeft de overtocht. Kalle, zijn boezemvriend die ook meereisde, is wel veilig overgekomen. Samen zetten zij hun hechte vriendschap voort.

Abel wordt manusje-van-alles bij een drukkerij, waar hij opklimt tot verslaggever van de plaatselijke krant. Kalle is fotograaf geworden en trekt naar New York. Daarop vertrekt ook Abel naar die stad en gaat hij werken voor de Herald Tribune.

Abel en Kalle zijn fictieve figuren, maar de meeste mensen die hen omringen hebben wel degelijk bestaan en zijn na te gaan door middel van voetnoten. Dat maakt het boek heel interessant en je kunt er veel van opzoeken. Ik vind dat heel leuk, maar ik kan me voorstellen dat zoveel namen en feiten anderen een beetje te veel worden. Laat onverlet dat Bert Wagendorp prettig en zeer onderhoudend schrijft.

Het tweede deel, Kalle, ligt inmiddels hier op tafel en roept om gelezen te worden.

Boek

Harriët Duurvoort: De dochter

De Dochter van Harriët Duurvoort vertelt het verhaal van de kleine Eva, die zo anders is als alle anderen. Kinderen zijn geneigd om alle omstandigheden te accepteren, maar later wil Eva wel weten hoe ze zo heel erg anders is dan haar ouders.

Saar en Jan, streng gereformeerd en kinderloos, adopteren een kind. Dat wordt buiten de moeder om geregeld en Saar en Jan weten dan nog niet dat het kindje dat ze “nemen” zwart is. Voor hen is het geen bezwaar. Met alle liefde die ze in zich hebben accepteren ze Eva van meet af aan. “Je hoort bij ons, bent van ons”, krijgt ze te horen. Maar allengs realiseert de kleine Eva dat er wel degelijk iets anders is.

Maar de lippen van haar ouders blijven op slot. Nooit wordt er gesproken hoe het mogelijk is dat zij zo’n afwijkende kleur heeft.

Wanneer het gezin naar Indië verhuist, ziet Eva dat de mensen daar ook een andere kleur hebben. Ook anders behandeld worden, net als zij dat soms door vreemden wordt. Dan begint de grote puzzel. Wie ben ik, wat ben ik, waar kom ik vandaan…?

Haar hele leven zal Eva blijven zoeken en met haar haar dochters. Wie was mijn natuurlijke moeder, mijn vader, waar, waarom…. En langzamerhand verandert ook nog de wereld. Een leven lang zullen al deze vragen een rol spelen in het leven van Eva, van haar kinderen.

Een vlot geschreven boek, waarin langzamerhand wat sluiers opgelicht worden. Al blijven de vragen zich opstapelen. Met liefde en empathie geschreven door Eva’s dochter Harriët, die ook schrijft in Libelle en De Volkskrant.

Rijnhaven

De Rijnhaven, één van de oudste havens van de stad. Hij werd gegraven in de periode 1887 tot 1895. Met handkracht, scheppen en kruiwagens werd ongeveer 28 hectare grond weg geschept. Daarna konden de schepen er aanleggen. Dat waren eerst schepen die vanuit Duitsland over de Rijn naar Rotterdam kwamen. Later werd de Rijnhaven uitgediept en konden zeeschepen aanmeren. Ze brachten of haalden “massagoed” (ertsen, granen). Maar na een tijdje veranderde dat weer en werd het een haven voor voornamelijk rijnaken.

Een lange tijd reed ik elke morgen met de metro over de Rijnhaven heen en zag de schepen liggen. Het was er meestal een drukte van belang. Tot in 2015 ook die schepen er niet meer kwamen en de Rijnhaven leger en leger werd.

En nu? Nu wordt een groot gedeelte van die haven gedempt. Vele tonnen zand zijn met vrachtwagens aangevoerd en een gedeelte wordt bouwrijp gemaakt voor hoge woontorens. En er komt groen, een parkje zelfs. Tegenwoordig geen schip meer te bekennen, maar beton, beton, beton….

Keukenmeid

Toen ik dit gedicht op Facebook zag, dacht ik meteen aan m’n moeder. Die kon ook zo sappig vertellen, zeker als ze samen met haar twee zussen aan het kletsen was. Want alle drie hadden ze ervaring als dienstbode. En heus, niet alle mevrouwen waren aardig en menselijk.

Een brief van een keukenmeid
Mevrouw, ik heb je liever laten zitten
Omdat je niks van me verdragen kan.
Den heelen dag dat drijverige vitten,
Daar werd ik veels te tegenstrijdig van.
Als ik ‘ t van te vore had gewete’,
Was ik niet in zo’n slavedienst gegaan.
Ik heb geen trek om kliekjes op te ete’,
Die van ’n maandag in de kelder staan.

En dan dat adder van ‘n jongejuffer,
Wat heeft dat nest me toch maar getemteerd.
Dat was maar stommeling en boere-suffer,
Dat heeft ze zeker van d’r moe geleerd.
Hoe krijgt zo’n netekop geen ongelukkie
Mevrouw, dan was je dat dierage kwijt.
Ik heb genoeg van jullie kouwe drukkie,
Ik ben ’n mens al ben ik maar een meid.

Me moeder die zal om me kassie kome,
Ik heb ’t espres niet op slot gedaan.
Kijk jij maar vrij, ik heb niks meê genome,
Ik ben wel slecht, maar alles laat ik staan.
Nou mag je zelf de bakker ope-make
En redder je zelf nou je boel maar als je kan;
’t Is lekker vrijdag, daarom ga ik staken,
Doe nou de trap maar met je manniman.

Dan had je nog dat eeuwig trappe sjouwe,
Van de kwitansies stond de bel niet stil,
En dat je m’n percente-geld bleef houwe,
Is voor ’n meid ‘n veels te groot verschil.
Van laatst die mense, die zijn weze ete,
Heb ik me fooitje ook al nie gehad;
Die mense moste maar verachtig wete,
Dat me meheer d’r voor te roke zat.

Ik mot niet voor getuigen bij je weze,
Daar heb je niks an van zo’n snert-mevrouw.
Als je m’n brief maar goed hebt uitgeleze,
Val dan voor mijn part maar ’n beetje flauw.
En nou mevrouw, mot ik je nog wat zegge
Kijk gauw ’s in die grote mellekkan.
Daar vin-je dertien rooje cente legge,
Koop daar ’n flessie wonderolie van.

(Uit: De beste gedichten van J.H. Speenhoff; verzameld en ingeleid door J. Greshoff. Beeld: Anders Zorn ‘de keukenmeid’ 1919)

Boek

Clare Hunter: Levensdraden

Toen ik op de tentoonstelling van Dior in Den Haag dit boek Levensdraden van Clare Hunter in een vitrine zag liggen, reserveerde ik het meteen bij de bieb.

Geen boek om steken en patronen uit te halen, maar een gedegen studie over de rol en de invloed van borduurwerk in de geschiedenis. Met een duidelijk accent op de historie van Groot Brittannië.

Borduurwerk dient niet alleen om stoffen te verfraaien, maar mensen -voornamelijk vrouwen- hebben er gebruik van gemaakt om hun stem te laten horen en hun kijk op de geschiedenis te tonen.

Van het Tapijt van Bayeux tot in deze tijd hebben mensen hun verhalen en levens zichtbaar gemaakt door te borduren. Soms heel fijntjes, met gebruik van exclusieve stoffen en zijden draden. Anderen gebruikten ruwe jute en katoen of wol om hun verhaal te vertellen. Prinsessen, boerenvrouwen, gevangenen, allemaal uitten ze hun emoties met naald en draad.

Het is geen boek om in één adem uit te lezen. Daarvoor komen te veel dingen aan bod. Maar ik zocht ook veel werk op internet op, omdat het zien van het werk in kwestie zo veel verduidelijkt.

Clare Hunter schrijft prettig en heeft een grondige kennis. Dus een aanrader voor wie geïnteresseerd is in geschiedenis en handwerken.

Boek

Janet Skeslien Charles: De Franse boekenbrigade

Het boek “De Franse boekenbrigade” van Janet Skeslien Charles beschrijft een deel van onze geschiedenis, die niet al te veel aandacht heeft gekregen.

In de eerste wereldoorlog waren er een aantal Amerikaanse vrouwen die zich het lot van de Franse bevolking aantrokken en hulp gingen bieden. Ondanks bezwaren van hun familie.

Ze betrokken ze een kasteel in Blérancourt, van waaruit de hulp werd geboden. Hun organisatie, die CARD werd genoemd, kreeg te weinig aandacht. De vrouwen gingen gekleed in lichtblauwe uniformen, die duidelijk maakten dat ze vredelievend waren.

Het boek berust op werkelijkheid, al vond ik het soms iets te veel fantASIE. Ik miste duidelijkheid over hoe en waar ze hulpgoederen konden kopen. Er moeten heel veel problemen geweest zijn, maar die kwamen niet zo uit de verf.

Al met al toch een boek dat het waard is om te lezen, alleen al omdat ik vind dat de geschiedenis meer recht mag/moet doen aan het vele werk dat door vrouwen, onder barre omstandigheden, werd verricht. En ook nu zetten vrouwen zich in voor hulpbehoevenden en ook zij verdienen onze aandacht.